Łańcuch dostaw – definicja, rodzaje, metody zarządzania

Łańcuch dostaw obejmuje zarządzanie pozyskiwaniem surowców, produkcją towarów, ich przechowywaniem, sprzedażą i działaniami logistycznymi. Odpowiednia strategia pozwala sprawniej koordynować pracę poszczególnych jednostek, by jak najlepiej realizować potrzeby klientów. Bez wątpienia warto zadbać o efektywny łańcuch dostaw w każdej firmie. W niniejszym przewodniku wyjaśniamy, czym jest łańcuch dostaw, z czego się składa i jak można nim skutecznie zarządzać.

Czym jest łańcuch dostaw (supply chain)? 

 Łańcuch dostaw to proces obejmujący kompleksowo proces realizacji zamówienia, poczynając od wytworzenia produktu, po jego dostarczenie do klienta. Stanowi tym samym sieć połączeń od źródła towaru do odbiorcy końcowego, na którą składają się różni dostawcy i przedsiębiorstwa zaopatrujące kolejne ogniwa.

Łańcuch dostaw obejmuje planowanie, realizację i kontrolę wszelkich czynności dotyczących przepływu towarów (zakup surowców, produkcja, magazynowanie, dystrybucja, transport, obsługa zamówień i zwrotów, utylizacja odpadów). Prawidłowo funkcjonujący łańcuch dostaw jest możliwy tylko przy zapewnieniu przepływu informacji między jego uczestnikami.

Schemat łańcucha dostaw

Etap 1: Planowanie

Pierwszy etap obejmuje planowanie i zarządzanie zasobami koniecznymi do spełnienia potrzeb konsumentów na dany produkt lub usługę. Należy ustanowić łańcuch dostaw i określić mierniki umożliwiające kontrolę wydajności, efektywności i wartości całego procesu. To niezwykle istotny etap, od którego w dużej mierze zależy ryzyko w łańcuchu dostaw.

Etap 2: Zaopatrzenie i produkcja

Zaopatrzenie obejmuje wybór podmiotów dostarczających towary niezbędne do stworzenia produktu. Kluczowe jest zamawianie, przyjmowanie i zarządzanie dostawami. Proces produkcji natomiast, wymaga podjęcia czynności związanych z badaniem jakości czy opakowaniem do wysyłki.

Etap 3: Dostawy i zwroty

Logistyka skupia się na koordynacji zamówień klientów, magazynowaniu, planowaniu dostaw, kompletacji zamówień, wysyłkach do konsumentów. W ramach tego procesu należy też uwzględnić zwroty produktów oraz utylizację.

Rodzaje łańcuchów dostaw

W literaturze fachowej występuje wiele modeli łańcuchów dostaw. Wdrożenie odpowiedniej strategii daje szansę na poprawę wydajności i przepływu pracy. W zależności od liczby oraz ogniw łańcucha dostaw, wyróżnia się następujące rodzaje:

• wewnętrzny łańcuch dostaw – obejmuje wszystkie funkcje i procesy zachodzące w przedsiębiorstwie, które są konieczne do realizacji zamówienia klienta,
• prosty łańcuch dostaw – obejmuje przedsiębiorstwo, odbiorcę oraz dostawcę,
• rozszerzony łańcuch dostaw – jest rozbudowany o dodatkowych dostawców drugiego i dalszych rzędów oraz o kolejnych odbiorców (czyli odbiorców odbiorców),
• kompleksowy łańcuch dostaw – złożony jest z podobnych ogniw, jak wyżej, ale dodatkowo występują firmy świadczące usługi logistyczne, informatyczne, finansowe itd.

Poza powyższą typologią, łańcuch dostaw często dzieli się także ze względu na realizowane cele:

• Tradycyjny łańcuch dostaw – celem podstawowym jest minimalizacja kosztów i maksymalna efektywność. W tym modelu przedsiębiorstwo skupia się na wzroście przychodów lub obniżeniu kosztów oraz na jak największych korzyściach ekonomicznych.
• Łańcuch wartości – ta koncepcja zakłada, że wszystkie czynności realizowane przez firmę powinny przyczyniać się do powstawania wartości dodanej dla klientów oraz do wartości dodanej na rzecz przedsiębiorstwa. Łańcuch wartości przedstawia proces „dodawania” do towaru wartości dla klienta, co ma początek już na etapie pozyskiwania surowców, ich obróbki i produkcji.
• Zielony łańcuch dostaw (zrównoważony łańcuch dostaw) – również obejmuje cały cykl życia produktu, w tym sprzedaż, utylizacja odpadami, planowanie, usługi posprzedażowe. Taki łańcuch zawiera wszystkie elementy działalności, które decydują o wartości firmy dla otoczenia. Podstawowym jego celem jest odpowiedzialność za środowisko od wydobycia surowca pozyskanego do produkcji, po utylizację odpadu (bazuje na koncepcji zielonej produkcji i zielonych operacji). Najważniejsza jest przy tym idea działania proekologicznego. Uczestnicy zielonego łańcucha dostaw, podobnie jak uczestnicy łańcucha tradycyjnego i wartości, również dążą do maksymalizacji zysków, jednak czynią to poprzez mniejsze zużycie zasobów naturalnych, energii itd.
• Zintegrowany łańcuch dostaw – to koncepcja opierająca się na założeniu, że wszystkie ogniwa łańcucha mają wspólne cele, którymi jest m.in. wartość dodana dla ostatecznego klienta. W tym łańcuchu każde ogniwo dąży do osiągnięcia wspólnego celu.

Supply chain a logistyka

W jaki sposób łańcuch dostaw odnosi się do logistyki? Pomiędzy tymi pojęciami występuje kilka zasadniczych różnic przedstawionych w poniższej tabeli:

	Łańcuch dostaw	Łańcuch logistyki
Czym jest?	Zajmuje się kompleksowo procesem dostarczenia produktu lub usługi do klienta, od pozyskania surowca, po współpracę z partnerami handlowymi i transport do odbiorcy końcowego.	Skupia się na magazynowaniu, przepływie towarów i doręczeniu ich do klienta. Logistyka jest elementem łańcucha dostaw.
Liczba podmiotów	Zwykle występuje wiele podmiotów niezbędnych do realizacji procesu.	Całym procesem logistycznym może zajmować się jedno przedsiębiorstwo.
Zakres odpowiedzialności	Obejmuje planowanie popytu, projektowanie produktów, kontrolę jakości, promocję, zarządzanie zasobami, logistykę.	Obejmuje magazynowanie, transport, kompletację zamówień.

Łańcuch dostaw obejmuje całą drogę produktu lub usługi – od wytworzenia, po sprzedaż. Natomiast logistyka to jeden z elementów łańcucha dostaw i dotyczy stricte magazynowania, transportu towarów oraz ich dystrybucji. Obrany system logistyczny odpowiada za dostarczenie towaru do konkretnego miejsca w odpowiednim czasie, wskazanej liczbie oraz po ustalonym koszcie. O łańcuchu logistycznym mówimy także w sytuacji przepływu dóbr wewnątrz jednego przedsiębiorstwa. Z kolei łańcuch dostaw dotyczy integracji wychodzącej poza obszar przepływów fizycznych.

Dla przykładu, logistyka w sklepie ze sprzętem AGD i RTV dotyczy zakupu różnych modeli urządzeń i ich prezentacji w lokalu oraz przechowywaniu w magazynie do czasu transportu. Natomiast łańcuch dostaw dla takiej branży uwzględnia nie tylko logistykę, ale i wszelkie etapy, które musi przejść produkt, aby trafić do magazynu sklepu i klienta, czyli np. pozyskanie elementów niezbędnych do wytworzenia sprzętu, jego produkcję, planowanie popytu na określone produkty, współpracę z partnerami handlowymi itd.

Jak sprawnie zarządzać łańcuchem dostaw?

Zarządzanie łańcuchem dostaw jest niezbędnym elementem strategicznym wielu biznesów. Jednostkowe przedsiębiorstwa nierzadko dążą do wzajemnej współpracy, aby zmniejszyć koszty, poprawić efektywność i uzyskać wartość dodaną dla swoich klientów. Aby sprawnie zarządzać całym łańcuchem dostaw, konieczne jest zadbanie o takie elementy, jak:

• lokalizacja produkcji i składów,
• transport towarów,
• magazynowanie, kontrola zapasów i inne czynności logistyczne,
• przepływ informacji podczas fizycznego przepływu produktów,
• współpraca z działem marketingu w obrębie obsługi konsumentów,
• zarządzanie opakowaniami i odpadami.

Przedsiębiorstwa mają do wyboru strategii służących efektywnemu zarządzaniu łańcuchem dostaw. Dostępne metody i narzędzia to m.in.:

• Lean management (zarządzanie wyszczuplające),
• Agile Management (zarządzanie elastyczne),
• Time Based Management (zarządzanie czasem),
• Total Quality Management (zarządzanie jakością),
• Vendor Managamenet Inventory (zarządzanie zapasami poprzez dostawcę),
• Supply Chain Operation Referencje Model (model referencyjny),
• Quick Response (szybka reakcja),
• Just in Time (dokładnie na czas),
• Business Proces Reeengineering (projektowanie procesu biznesowego),
• Six Sigma (doskonalenie organizacji poprzez ciągłą kontrolę w celu eliminacji i zapobiegania niezgodnościom występującym w łańcuchu dostaw),
• Efficient Consumer Response (wydajna reakcja na potrzeby klienta, efektywna obsługa konsumenta).

Przykład łańcucha dostaw dla firmy e-commerce

Łańcuch dostaw można przedstawić w sposób praktyczny na przykładzie biznesu zajmującego się produkcją i sprzedażą mebli w Internecie. W całym procesie zachodzą takie działania, jak:

• projektowanie produktu,
• pozyskiwanie surowców i komponentów niezbędnych do produkcji,
• zakup poszczególnych materiałów,
• produkcja,
• dystrybucja, magazynowanie, sprzedaż w sieci (sklep internetowy, marketplace) i promocja (ewentualnie także sprzedaż w stacjonarnym punkcie sprzedaży),
• realizacja zamówienia i transport do klienta,
• zarządzanie zwrotami produktów i obsługa posprzedażowa,
• zarządzanie odpadami.

W łańcuchu dostaw e-commerce ważną rolę odgrywa odpowiednia lokalizacja magazynu, do którego trafiają towary z zakładu produkcyjnego, skąd są następnie wysyłane do klientów. Optymalna lokalizacja pozwoli przyspieszyć transport do magazynu i dostarczenie zamówienia do odbiorcy końcowego.

Drugim istotnym czynnikiem efektywnego zarządzania łańcuchem dostaw jest inwestycja w automatyzację. Można tego dokonać poprzez korzystanie z nowoczesnego oprogramowania do zarządzania biznesem e-commerce, które umożliwia m.in.:

• automatyzację pracy magazynu (kompletacja zamówień, aktualizacja stanów magazynowych, powiadomienia systemowe o stanie zamówienia itd.),
• automatyzację obsługi klienta (np. poprzez Marketing Automation),
• optymalizację magazynu (poprzez wskazywanie wolnych miejsc, proponowanie innych konfiguracji – co zmniejsza m.in. ryzyko marnowania przestrzeni magazynowej i obniża tym samym koszty),
• integrację platform sprzedażowych z e-sklepem i magazynem (masowe dodawanie produktów, szybka zmiana cen, aktualizacja zapasów itd.).

FAQ

Czym jest łańcuch dostaw?

Łańcuch dostaw to sieć wzajemnych powiązań między różnymi podmiotami w zakresie logistycznym i operacyjnym, obejmująca wszelkie działania związane z pozyskiwaniem surowców, produkcją, przechowywaniem i dostarczeniem towarów do klienta.

Jakie są rodzaje łańcucha dostaw?

Wyróżnia się takie rodzaje łańcucha dostaw, jak:

• tradycyjny łańcuch dostaw,
• łańcuch wartości,
• łańcuch zielony (zrównoważony),
• łańcuch zintegrowany.

Czym się różni łańcuch dostaw od łańcucha logistycznego?

Łańcuch dostaw obejmuje całą drogę produktu od wytworzenia do sprzedaży, natomiast łańcuch logistyczny jest elementem łańcucha dostaw i skupia się na magazynowaniu, transporcie produktów oraz ich dystrybucji.